ਕਿਰਤ ਕਰੋ, ਨਾਮ ਜਪੋ, ਵੰਡ ਛਕੋ | ( Kirt karo , Naam japo, wand chhko )

"ਕਿਰਤ ਕਰੋ ਨਾਮ ਜਪੋ ਵੰਡ ਛਕੋ", ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਬਾਨੀ, ਜਗਤ ਗੁਰੂ, ਜ਼ਾਹਰ ਪੀਰ , ਮਰਦ ਏ ਕਾਮਿਲ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਹਰ ਇਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਮਾਤਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਦੁਨਿਆਵੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਪੂਰੀ-ਆਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਤਾਣੇ ਬਾਣੇ  ਵਿਚ ਵਿਚਰਦੇ ਹੋਏ, ਇਸ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਰਚਣਹਾਰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨਾਲ ਇਕ ਮਿਕ ਹੋਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ | ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਤੇ ਸਿਰਫ ਇਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਉਪਾਸਨਾ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ, ਉਸ ਸਮੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਰੱਖ ਕੇ, ਸਮੇ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਵਰਗ ਨੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਭਰਮ ਭੁਲੇਖੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਰੱਖਿਆ ਸੀ | ਉਸ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਤਾਣੇ ਬਾਣੇ ਵਿਚ ਪੁਜਾਰੀ ਨੇ ਬੜੀ ਚਲਾਕੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਸਰਦਾਰੀ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸੀ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਰਸਤਾ ਪੁਜਾਰੀ ਵਰਗ ਦੀ ਵਿਚੋਲਗੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਅਸੰਭਵ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਪੁਜਾਰੀ ਵਰਗ ਦੀ ਵਿਚੋਲਗੀ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕ - ਮਿਕ ਹੋਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਦਿਖਾਇਆ |

 (ਪੁਜਾਰੀ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ, ਰੱਬ ਤੇ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਚੋਲਾ ਜੋ ਰੱਬ ਨਾਲ ਸਿੱਧੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਦਾ ਦਾਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅਰਦਾਸਾਂ ਤੇ ਬੇਨਤੀਆਂ ਰੱਬ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਪਹਚਾਉਣ ਦਾ ਪਾਖੰਡ ਕਰਦਾ ਹੈ | ਉਹ ਕਿਸੇ  , ਕੋਈ ਅਖੌਤੀ ਜਥੇਦਾਰ, ਅਖੌਤੀ ਸੰਤ, ਅਖੌਤੀ ਬ੍ਰਹਮਗਿਆਨੀ, ਆ ਕਿਸੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਮੁਖੀ  ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਆਦਿਕ  ਕੋਈ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ | )

ਕਿਰਤ ਕਰਨਾ : ਇਕ ਕਿਰਤੀ ਇਨਸਾਨ ( ਕਿਸਾਨ, ਮਜ਼ਦੂਰ, ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ, ਡਰੈਵਰ, ਕਲਰਕ , ਡਾਕਟਰ, ਇੰਜਨੀਅਰ, ਫੌਜੀ,  ਦੁਕਾਨਦਾਰ, ਵਪਾਰੀ, ਅਧਿਆਪਕ  ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਹੱਥੀਂ ਕਿਰਤ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੇ) ਦੀ ਦਿਹਾੜੀ ਦਾ ਜਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸਾ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਣ ਵਿੱਚ ਗੁਜ਼ਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੀ ਦਿਹਾੜੀ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਕੁਛ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਦ ਅਰਾਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਦੀ ਹੱਡ ਭੰਨਵੀਂ ਮਿਹਨਤ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕੇ। ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਕੋਲ ਭੋਰਿਆਂ ਵਿਚ ਸਮਾਧੀਆਂ ਲਗਾ ਕੇ ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਂ ਰਟਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀ ਹੁੰਦਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਤੇ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ , ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਹੱਕ ਮਾਰੇ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਕਮਾਈ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਨਿਰਬਾਹ ਕਰਨ ਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੌੜੀ ਦੱਸਿਆ ਅਤੇ  ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਅਮਲੀ ( practical) ਜਾਮਾ ਪਹਿਨਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਆਪ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਿਖੇ ਖੇਤੀ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਓਹਨਾ ਵਿਹਲੜ ਅਖੌਤੀ ਸੰਤਾਂ, ਬ੍ਰਹਮਗਿਆਨੀਆਂ, ਸਾਧੂਆਂ, ਮਹੰਤਾਂ ਤੇ ਪੁਜਾਰੀਆਂ, (ਜਿਹੜੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਵਿਚੋਲੇ ਬਣ ਕੇ ਭੋਲੇ ਭਾਲੇ ਕਿਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਹੜੱਪ ਜਾਂਦੇ ਸਨ) ਨੂੰ ਲਾਹਨਤ ਪਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਆਖਿਆ  "ਫਿਟੁ ਇਵੇਹਾ ਜੀਵਿਆ ਜਿਤੁ ਖਾਇ ਵਧਾਇਆ ਪੇਟੁ ॥" (ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ  - ਪੰਨਾ : 790 ) 



ਸਲੋਕ ਮਃ ੧ ॥ 
ਗਿਆਨ ਵਿਹੂਣਾ ਗਾਵੈ ਗੀਤ ॥ 
ਭੁਖੇ ਮੁਲਾਂ ਘਰੇ ਮਸੀਤਿ ॥ 
ਮਖਟੂ ਹੋਇ ਕੈ ਕੰਨ ਪੜਾਏ ॥ 
ਫਕਰੁ ਕਰੇ ਹੋਰੁ ਜਾਤਿ ਗਵਾਏ ॥ 
ਗੁਰੁ ਪੀਰੁ ਸਦਾਏ ਮੰਗਣ ਜਾਇ ॥ 
ਤਾ ਕੈ ਮੂਲਿ ਨ ਲਗੀਐ ਪਾਇ ॥ 
ਘਾਲਿ ਖਾਇ ਕਿਛੁ ਹਥਹੁ ਦੇਇ ॥  
ਨਾਨਕ ਰਾਹੁ ਪਛਾਣਹਿ ਸੇਇ ॥੧॥ 

ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ  - ਪੰਨਾ : 1245  

ਨਾਮ ਜਪਣਾ: ਨਾਮ ਜਪਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮ ਵਿਚ ਚਲਦੇ ਹੋਏ ਰੱਬੀ ਗੁਣ ( ਦਇਆ, ਨਿਡਰਤਾ , ਨਿਰਵੈਰਤਾ , ਸੰਤੋਖ , ਸੰਜਮ ਆਦਿਕ ) ਧਾਰਨ ਕਰਨੇ | ਜਿਆਦਾਤਰ ਅਸੀਂ ਨਾਮ ਜਪਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸਿਰਫ ਵਾਹਿਗੁਰੂ, ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦਾ ਰਟਨ ਕਰਨਾ ਹੀ ਸਮਝ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ | ਪਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨਿਰਮਲ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਿਚ ਬਗਲੇ ਵਾਂਙ ਸਮਾਧੀ ਲਗਾ ਕੇ ਕਿਸੇ ਇਕ ਅੱਖਰ ਦਾ ਤੋਤੇ ਵਾਂਙ ਰਟਨ ਕਰੀ ਜਾਣ ਦੀ ਕੋਈ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀੰ ਹੈ | ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਦਗੁਣ ਧਾਰਨ ਕਰਨੇ ਤੇ ਸਦਕਰਮ ਕਰਨੇ ਹੀ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਜਪਣਾ ਹੈ | ਆਪਣੇ ਮੰਨ ਵਿਚ ਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਧਾਰਨ ਕਰਨਾ (ਅੰਧ ਵਿਸਵਾਸ਼ ਨਹੀਂ ) ਕਿ ਸਿਰਫ ਤੇ ਸਿਰਫ ਇਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਹੀ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਦੀ ਕਾਰ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸ ਵਰਗਾ ਦੂਜਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ | ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਤੇ ਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਕਾਗਰਚਿਤ ਹੋ ਕੇ ਉੱਦਮ ਕਰਨਾ ਤੇ ਜੋ ਵੀ ਨਤੀਜਾ ਨਿਕਲੇ ਉਸਨੂੰ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਨਾ ਹੀ ਨਾਮ ਜਪਣਾ ਹੈ | ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਸੱਚੀ ਸੁੱਚੀ ਕਿਰਤ ਕਰਨਾ ਨਾਮ ਜਪਣ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੌੜੀ ਹੈ | ਸੋ ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਤਕ ਕਿਰਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਲਿਆਂਦਾ, ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਜਪਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ |

ਵੰਡ ਛਕਣਾ: ਜਦ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਕਿਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਭਾਣੇ ਨੂੰ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸੋਝੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰਾ ਪਸਾਰਾ ਇਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦਾ ਹੀ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਉਸਦੀ ਜੋਤ ਇਸ ਸਾਰੇ ਪਸਾਰੇ ਵਿਚ ਵਿਚਰ ਰਹੀ ਹੈ | ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਸੋਝੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾ ਮਨ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਇਕ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਜਰੂਰਤ, ਦੁੱਖ ਤਕਲੀਫ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਅ ਹੀ ਮਨ ਜਰੂਰਤਮੰਦ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਤਪਰ ਹੋ ਉੱਠਦਾ ਹੈ | ਵੰਡ ਛਕਣ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਗੁਰੂ ਕੇ ਲੰਗਰ ਦੀ ਪੰਗਤ ਵਿਚ ,  ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਜਾਤ, ਧਰਮ, ਵਰਗ ਦਾ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤੇ, ਬਰਾਬਰ ਬੈਠ ਕੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ ਛਕਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਰੂਰਤਮੰਦ ਦੀਆਂ ਦੁਨਿਆਵੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜਰੂਰਤਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਾਰਨ ਵਿਚ ਉਸਦੀ ਹਰ ਹੀਲੇ ਮੱਦਦ ਕਰਨ ਤਕ ਹਰ ਜਗਾਹ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਅਮਲੀ ਜਾਮਾਂ ਪਹਿਨਾਉਣ ਲਈ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਹਰ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਿਰਤ ਕਮਾਈ ਵਿੱਚੋ ਦਸਵੰਧ ( ਆਪਣੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਜਰੂਰਤਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਦ ਕਮਾਈ ਦਾ ਦਸਵਾਂ ਹਿੱਸਾ -੧੦%  ) ਕੱਢ ਕੇ ਲੋਕਾਈ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਕੀਤਾ |

ਇਸ ਤਰਾਂ "ਕਿਰਤ ਕਰੋ, ਨਾਮ ਜਪੋ ਤੇ ਵੰਡ ਛਕੋ"  ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਅਮਲ਼ੀ ( practical ) ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵਸਾਉਣਾ ਇਕ ਸਵੈ - ਨਿਰਭਰ (Self-sustained) ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੰਨ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਸਮਾਜ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਜਰੂਰਤਾਂ ਆਪ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ |